Voorlichting is ook een vak

Ik ging onlangs mee met een vriend die een staaroperatie zal krijgen en een besluit moet nemen over de vervangende lens die geplaatst gaat worden. Mijn vriend maakte zich zorgen omdat hij de uitleg die hij op internet had gevonden hierover niet goed begreep. Ik wilde hem graag ondersteunen en meeluisteren. Ik zou dit als arts wellicht beter begrijpen en er zelf ook van kunnen leren.

Voorkennis

Eerst kreeg mijn vriend een onderzoek bij de orthoptiste, die kort uitlegde wat ze ging doen. Het oog werd opgemeten, de lens en de andere afmetingen, omdat het bij de te plaatsen lens nauw luistert hoe de afmetingen zijn. Vervolgens werd het gesprek nogal chaotisch. Mijn vriend is gepromoveerd academicus en behoorlijk intelligent, maar hij weet niets van optica. Ik merkte aan het verhaal van de orthoptiste dat zij geen idee had van de voorkennis van haar patiënt. Ze vroeg er niet naar, waardoor ze volledig langs elkaar heen praatten.

De vraag van de patiënt

Mijn vriend wilde met name weten welke lenssterkte bij hem zou passen en of hij dan weer scherp zou kunnen zien. Hij had kort geleden een oogmeting bij de opticien gehad en daar bleek dat hij nu een veel sterker negatief glas nodig heeft voor het te opereren oog dan eerst. “Vroeger kon ik zonder bril in de verte zien. Ik had eerst min 1.5, ik heb nu min 2.5, wat zou ik dan na de operatie nodig hebben?” De orthoptiste stelde voor ook een oogtest te doen, waarbij ze op min 2.25 uitkwam. Mijn vriend zag met de correctie wel scherp, hij had een visus van 1.0. Ik vroeg daarom of een operatie nu wel nodig zou zijn? De orthoptiste stelde voor om de vragen met de oogarts door te spreken.

Vaktermen

De oogarts bleek meteen bereid om ons uitleg te geven. Hij vertelde over de verschillende soorten lenzen en dat was precies de info die ook op internet stond. Hij zei dat het eigenlijk heel eenvoudig was. Je bleef ook na de operatie een bril nodig hebben en de keus was dan voor veraf of voor dichtbij. Dus…

Hij bekeek de status en zei: “Maar u heeft een vitrectomie gehad…” Dat woord kende mijn vriend niet en hij keek vragend. De oogarts legde het uit, maar op een zeer onduidelijke manier. Toen noemde hij het woord ‘kerncataract’, waarop ik een vraag stelde. Het werd een lastig gesprek, want de arts zag het probleem niet en mijn vriend kon zijn vragen en onzekerheden niet inbrengen. Vervolgens vroeg de oogarts of hij de operatie wel wilde. Het bleek dat er na een vitrectomie ook nog wat meer risico aan de operatie verbonden was. Dat had hij nog niet eerder gezegd en vertelde hij nu zo langs zijn neus weg. 

Uiteindelijk besloot mijn vriend, mede vanwege de wachtlijst voor de operatie, dat hij al wel ingepland wilde worden, maar over de lens nog even wilde nadenken.

Hoe dan wel?

Het is duidelijk dat deze voorlichting niet volgens de regelen der kunst is gegaan. De patiënt is er niet tevreden over. Kunnen medische professionals dit eigenlijk wel in het kader van hun spreekuur erbij doen? Vaak zijn de consulten niet ruim ingepland. Sommige professionals vinden dit ook geen leuk onderdeel. Je vertelt honderd keer hetzelfde, dat bevordert de kwaliteit van je verhaal niet. Voorlichting is naar mijn idee ook een vak dat je er niet zomaar even bij kunt doen. 

Goede folders (getest door patiënten) zijn in elk geval een must, net als goede websites. Toch is dat niet voldoende. Er wordt vergeten dat mensen verschillen in voorkennis (dat hangt niet alleen met intelligentie of opleiding samen) en in de vragen en onzekerheden die ze hebben. Misschien zijn er andere en effectievere methoden te bedenken? Groepssessies kunnen heel effectief zijn. Laat patiënten zelf ook meedenken over betere manieren voor dit soort voorlichting. Er is veel verbetering mogelijk. Een goed voorgelichte patiënt is rustiger en dit zal het herstel beslist ten goede komen.

Noks Nauta